ڕوونکردنه‌وه‌یه‌ک: هه‌موو ئه‌م ڕووداوانە له‌و یازده مانگه‌دا، ڕووی دا؛ که کاک فوئاد له ژیاندا بوو و؛ هێشتا گیانی به‌خت نه‌کردبوو.
" سنه "
١- کاک فوئاد ده‌ورانی چوار ساله‌ی زیندانی له زیندانه‌کانی کومیته‌ی هاوبه‌ش، زیندانی قه‌سر و زیندانی سنه ته‌واو کرد . ڕۆژی شه‌شی ڕه‌زبه‌ری ساڵی ١٣٥٧ هه‌تاوی ئاخرین کاته‌کانی ده‌ورانی چوار ساله‌ی زیندانی، له شاری سنه، ته‌واو کرد و ئازاد بوو . هه‌ر له زیندانه‌وه ، که ده‌ستێک چۆخه و ڕانکی له به‌ر دا بوو، به‌ره‌و ماڵه‌که‌م له گه‌ڕه‌کی چوار باخی سنه گه‌ڕایه‌وه .
که‌س و کاری نزیک له ماڵه‌وه حازر بوون و ده‌سته ده‌سته ڕووناک بیران و ناسیاوان بۆ دیداری ده‌هاتن . هه‌میشه زه‌رده خه‌نه‌یه‌کی شیرین له سه‌ر لێوانی بوو و به خێر هاتنی له هه‌موو که‌سێک ، که تێکڵاوێک له حورمه‌ت و ڕیز لێنان بوو ده‌کرد .
شه‌و دره‌نگان ماڵه که له میوان خاڵی بوو کاک فوئاد هه‌ندی گوێ بۆ ڕادیو شل کرد و له هه‌واڵه‌کانی جیهان ئاگادار بوو . من و کاک که‌ریم که هاوڕێ ده‌ورانی مندالی بووین و زۆر تاسه‌ی دیدارمان کردبوو له پاڵ یه‌کتردا خه‌وتین . ئه‌مما کاک فوئاد له نێوان هه‌ر دووکماندا خه‌وت و تۆزقاڵێک تاسه‌مان لێ شکا .
زۆر له سنه نه‌مایه‌وه و وتی پێویسته بچمه‌وه ئاڵمانه و له وێ ، به پیری میوانه‌کانه‌وه بچم و پێشوازیان لێ بکه‌م .
له گه‌ڕانه‌وه‌ی به‌ره‌و مه‌ریوان باوکم ، و کاک ڕه‌شیدی تازه‌ئاو و زۆر که‌سی تر له گه‌ڵیا چوون . به‌ڵام به هوێ کارو باری مه‌درسه‌کانه‌وه ، شانازی ئه‌و سه‌فه‌ره به‌ر من نه‌که‌وت .
٢ - هاوڕێیانی ئه‌هوازی ، بروجیردی و خوڕم ئابادی ، بۆ دیداری کاک فوئاد له مانگی سه‌رماوه ر‌زی ساڵی ١٣٥٧ هه‌تاوی هاتبونه سنه و له چوار باخ دیداریان کرد . هاوڕێانی ده‌ورانی زیندان و هاو بیره‌کانی بوون . چه‌ند رۆژێک مانه‌وه و زۆر به دڵه‌وه نزیک و هه‌ر له یه‌که‌مین ساته‌کاندا ، پێت وابوو برای گیانی به گیانین . ئه‌وه‌ی که نه‌یانده‌ناسی شه‌رم و ته‌عارف بوو . ئه‌م ئازیزانه پاشان وه‌ک ئه‌رکێکی ئه‌نتڕ ناسیونالیستی ، یارمه‌تی بزووتنه‌وه‌ی گه‌لی کوردیان به ده‌یان شێوه دا، و ته‌نانه‌ت له ئوردووگای کانی میران و شه‌ڕی به‌رنگاری حوزووریان هه‌بوو و به‌رده‌وام هات و چوی کوردستانیان ده‌کرد . هاتنی هاورێ کانی کاک فوئاد بۆ شاری سنه و مانه‌وه‌یان له‌و ماڵه و کۆبونه‌وه‌کانیان ، به هه‌موو که‌سێکی ده سه‌لماند که هه‌رگیز ئه‌ندیشه و بیری کاک فوئاد ، به‌رته‌سک نیه و نه بووه و، تۆڕی په‌یوه‌ندی سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی به‌ر بڵاوی دامه‌زراندووه و هاوڕێ و هاو بیری له سه‌رانسه‌ری ئیران هه‌یه .
٣- به‌رپرسی شاره‌وانی شاری سنه ، که‌س و کاری له ده‌بیرستانه‌کان ده‌یانخوێند وله‌‌و په‌یوه‌ندیه‌دا منی به چاکی ده‌ناسی . له هه‌مان کاتدا ، تازه کاک فوئاد له ساڵی ١٣٥٦ ی هه‌تاوی هاتبوه زیندانی شاری سنه . له خه‌یابان ، منی بینی و دوای چاک و چونی و زه‌مینه سازی وتی: براکه‌ت ناسازگاره و زیندانی شێواندووه . وتم چ خه‌به‌ره و چی کردووه؟ وتی ته‌حریکی زیندانیه‌کان و هانیان ده‌ده‌ات که قانونه‌کانی زیندان به ڕێوه نه بن . وتم زیندانی سیاسی چه‌ند که‌سن و ئه‌وان له زیندانی عادی جیا کراونه‌ته‌وه و ؛ برای من تازه هاتوه‌ته زیندانی سنه . وتی به‌ڵێ وایه ئه‌مما زیندانیه‌کان نه‌خوێنده‌وارن و زوو فریو ده‌خون ، براکه‌ت قسه‌یان بۆ ده‌کات و تۆڕی ئاژاوه‌گیڕی له زیندان دروست کردووه . به منی ڕاسپارد که چومه دیداری به کاک فوئاد بڵێم ده‌ست له‌و کارانه هه‌ڵگریت ،ئه‌گێنا خۆی زه‌ره‌ر ده‌کات . له ناوه‌ڕۆکی قسه‌کانی به‌رپرسی شاره‌وانی دڵنیا بووم ، که هه‌م نوێنه‌رانی حکومه‌تی له سنه زۆر له کاک فوئاد ده‌ترسن و هه‌م وه‌ک سیسته‌می حکومه‌تی و ، به شێوه‌ی جۆراوجۆر زۆر دژایه‌تی که‌سایه‌تی کاک فوئاد ده‌که‌ن .
٤ - له شاره دووره‌کانه‌وه میوانی هاتبون،کاتێک یه‌کێک له‌و میوانانه له به‌فرانباری مانگی زستانی ١٣٥٧ ده‌رۆیشته‌وه. کاک فوئاد به من وت : ره‌شاد فه‌ڵان که‌س ته‌لفونێک بۆ تۆ ده‌کات و هه‌واڵی گه‌یشتنی خۆی به تۆ ڕاده‌گه‌یه‌نێت . هه‌ر جۆرێکت کردووه به زوو ترین کات هه‌واڵی سلامه‌تی ئه‌و براده‌ره‌م پێ بڵێ ، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر که‌لاسه ده‌رسه‌کانت ته‌عتیل کردووه . ڕۆژێکیان به‌ر پرسی ده‌بیرستانی شاهپور ، کتوپڕ هاته به‌ر که‌لاسه‌که و ده‌رگای کوتا . ده‌رگاکه‌مان کرده‌وه و وتی تله‌فون تۆی گه‌ره‌که . که چومه لای تله‌فونه‌که هه‌مان براده‌ر بوو و دوای سڵاو و ئه‌حواڵپرسی وتی ، به خێرایی به فوئاد بڵێ که به سه‌لامه‌ت گه‌یشتومه‌ته شاره‌که‌ی خۆم و به سڵامه‌تی ده‌رباز بووم . من تێگه‌یشتم و ده‌مزانی مه‌به‌ستی له وشه‌ی " ده‌رباز " ڕزگاری له ده‌ستی پولیس و ژاندامری و ئه‌ندامه نهینیه‌کانی کونتڕۆڵی جاده‌کان بوو. * * * * *
٥ - مانگرتنی زیندانه سیاسیه‌کانی شاری سنه ، له نێوان به‌هار و هاوێنی ١٣٥٧ ی هه‌تاوی ده‌ستی پێکرد . دوکتور فه‌تحولله ، بۆ موعایه‌نه و کونتڕۆڵی نه‌خۆشی زیندانیه‌کان چ سیاسی و چ عادی هات و چوی زیندانی سنه‌ی ده‌کرد . من و زۆر که‌سی تر له مانگرتنهکه ئاگادار بووین . مانگرتنهکه به‌ره‌و بواری زۆر هه‌ستیار ده‌چوو و ئه‌وان حازر به ته‌سلیم وسازان نه بوون . له رادیو " بی بی سی" باسی ئه‌و مانگرتنه کرا و چاوه‌ڕوان نه کراو؛ ده‌نگی له ئیران و کوردستان دابوه‌وه . چوینه دیداری کاک فوئاد ، له‌و کاته‌دا له بیمارستانی زیندان ده‌یانهێنایه‌وه ، به‌ڵام مانگرتنهکه و نه خواردنی ئاو و نان، یه‌کجار زۆر باری جسمی و په‌یکه‌ری کز و بی هێز کردبوو. پولیسه‌کان ژیر باڵیان گرتبوو و له نزیک منه‌وه هێنایانه‌وه و کاک فوئاد منی بینی و وتی : ئای ڕه‌شاد لێره چ ده‌که‌ێت ؟ خێرا ده‌ستی به‌ره‌و من هێنا و منیش ویستم له ئامێزی گرم ، که پاسه‌وانه‌کان دیواری گۆشتیان دروست کرد و نه‌یان هێشت ماچی که‌م . به‌و کاره کاک فوئادیان زۆر دڵمه‌ند و په‌ریشان کرد و منیش تا ماوم و هه‌رگیز ئه‌و داخه له دڵم ده‌ر ناچێت . ده‌ڵین " کێو بو کێو ناگات؛ ئه‌مما مرۆڤ به مرۆڤ ده‌گات! . " پاش ته‌واو بوونی ده‌ورانی زیندان ؛ کاک فوئاد ئازاد کرا و ، مانگی جۆزه‌ردان گه‌یشت و له جه‌له‌سه‌ی ئیمتحان دوو دانه له‌و پاسه‌وانانه هاتبون و منیان بینی. هاتنه به‌ره‌وه، فره داوای لیبوردنیان کرد و ئه‌وه‌نده خوڵته و کلکه سوتیان کرد که ویجدانی منیان ئازار ده‌دا . پولیسه کان ده‌رحه‌ق به زیندانیه‌کان زۆر دڕ و بێ حورمه‌ت و بێ که‌رامه‌ت بوون . ده‌یان گوت ئێمه مامورین و گله‌مان له سه‌ر نیه و له‌م جۆره بابه‌تانه . وه‌ک موعه‌لیم به‌زییم ، به‌و دوو چاره ڕه‌شه ده‌هاته‌وه . پولیسه‌کان وه‌ک ئامێری ده‌ستی دوژمن ، ڕاسته‌وخۆ له زیندان دژی زیندانیه کان هه‌ڵده‌سوڕان. خێرا کرده‌وه ی ناجوامێرانه‌‌ی ناو زیندانم به بیر هاته‌وه . کونتڕؤلی خومم پێ نه‌ده‌کرا و توڕه بووم . نفره‌ت و بیزاریم له‌و کاته‌دا، به چڵه پۆپه‌ی خۆی گه‌یشتبوو . چونکوو پولیسه‌کان مانیعی پێک گه‌یشتنی من و کاک فوئاد و ده‌س له مل کردنمان بوون. تاسه‌ی له ئامێز گرتنی کاک فوئاد بۆ من چوار ساڵی خایاندبوو و له ده‌ورانی مانگرتنه‌که‌دا هه‌لێک ره‌خسا که له ئامێز و باوشی گرم ، که پۆلیسه‌کان نه‌یانهێشت ئه‌و ساته‌م هه‌رگیز له بیر ناچێته‌وه وئێستاش له بیره‌وریه‌کانما ئازارم ده‌دات. ٦ - ئاغای سالیحی عه‌تایی بۆ ده‌رس وتنه‌وه و یا هه‌ڵسه‌نگاندنی قوتابیه ئازاده‌کان و به‌شی شه‌وانه ، وه‌ک ده‌بیری بیرکاری ( ریازی ) بۆ زیندانی شاری سنه له ساڵه‌کانی ٥٧ و ٥٦ هه‌تاوی دیاری کرابوو . له کاتی غه‌ڵه‌تگیری به‌رگه‌ی ئیمتحانه‌کانی شاگرده‌کاندا، له منی پرسی، ئایا که‌سێکی مه‌ریوانی به ناوی ... که ئێستا له زیندانی سنه‌دایه ده‌ناسم ؟؟ وڵامم دایه‌وه به‌ڵێ چاک ده‌یناسم . ئاغای عه‌تایی وتی فره زره‌نگه، قه‌شه‌نگ مه‌سه‌له ریازیه‌کانی حه‌ڵ کردووه و ئه‌سله‌ن باوڕم نه‌ده‌کرد که‌سێک زیندانی سیاسی بێت و ئه‌وه‌نده ز‌ره‌نگ بێت . پرسیارم لێ کرد ، له کام ده‌رسدا ئازایه . وتی له جه‌بر، هیندسه ، شیمی ، فیزیک ،موسه‌لله‌سات، ته‌رسیمی و هه‌موو ده‌رسه ڕیازیه‌کان . ئه‌و کات تێگه‌یشتم که کاک فوئاد خۆ به خش،یارمه‌تی یه‌کێک له زیندانیه‌کانی داوه . پێم وایه ئاغای عه‌تاییش له‌و ڕاز و نهێنیه و هیمه‌تی به‌رزی کاک فوئاد ئاگادار بوو .
" ئاڵمانه "
١- ئێواره‌یه‌ک له مانگی ڕه‌زبه‌ری ١٣٥٧ هه‌تاوی له پشت بانی عماره‌ت بووین و چه‌ند ڕووناک بیری خه‌ڵکی سنه ، خزمان و شارۆمه‌ندانی مه‌ریوان له ده‌وری کاک فوئاد کۆبوو بوونه‌وه . هه‌موو چاوه‌ڕوانی قسه‌کانی ئه‌و بوون . ڕووی له کاک ناسر ی ڕه‌زازی کرد و وتی : کاک ناسر شیعر ی گۆرانیه‌کانت چۆن هه‌ڵده‌بژێرێت ؟ کاک ناسر وڵامی دایه‌وه ، هی هه‌موو که‌س ده‌خوێنم . کاک فوئاد پێشنیاری کرد و وتی کاک ناسر ، بۆ گۆرانیه‌کانت شیعری ناسک و جوانی شاعیرانی پێشکه‌وتوو و تێگه‌یشتوو هه‌ڵبژێره. و من ئه‌و شیعرانه‌م لا جوانه . ناوی سێ یان چوار شاعیری برد و له وانه ناوی گۆڕان، مه‌وله‌وی ، هێمن و سواره‌ی ئیلخانی زاده‌ی هێنا و ئاماژه‌ی به شێعره جوانه‌کانی ئه‌وان کرد .
٢- له ئاخر و ئۆخری مانگی ڕه‌زبه‌ری ١٣٥٧ ی هه‌تاوی میوانێکی زۆر له مه‌جلیسی کاک فوئاد له ئاڵمانه دانیشتبوون . تاقمێک ڕووناک بیر به تانه و لۆمه گله‌یان کرد ، که بۆ فه‌ڵان که‌س نه هاتوه‌ته دیدار و به خێر هاتنی کاک فوئاد . هێشتا گله و گازه‌نده ته‌واو نه بوو بوو که کاک فوئاد قا قا پێکه‌نی و وتی: په‌له مه‌که‌ن . ڕۆژی دوایی خۆی بۆ سه‌ردانی دایکی ئه‌و که‌سه چوو و پاشان هاته‌وه . لێیان پرسی ، باشه کابراچۆن بوو ؟ وتی به‌و ده‌سپێشخه‌ریه کارێکم کرد ؛ که کابرا له پڕۆپاگانده‌ی خراپ ده‌ست هه‌ڵگرێت و ئێستا تا ڕاده‌یه‌ک ئارام بوه‌ته‌وه .
٣- له دیداری خه‌ڵکدا، دیار بوو که بۆ داهاتوو به‌رنامه و پلانی خۆی هه‌یه . چه‌ند جار له پاڵ قسه و باسه‌کاندا، له مانگی گه‌ڵاڕێزانی ١٣٥٧ ی هه‌تاوی پێشنیاریان به کاک فوئاد کرد که بچیته سه‌ر کاره‌که‌ی خۆی و وه‌ک موهه‌ندس کار بکات . پێشنیاره‌کان هه‌مووی باری دڵسۆزیان هه‌بوو که ده‌گوترا . کاک فوئاد به ڕێز و ئیحترامه‌وه هه‌موو پێشنیار و قسه‌کانی بیست و دڵی که‌سی نه‌شکاند ، ئه‌مما وڵامێکی دلخۆش که‌ری به که‌س نه‌داوه . ئه‌ندامانی بنه‌ماڵه و باوک و دایکی کاک فوئاد به ڕاشکاوی ده‌یانزانی که زیندان؛ نه‌یتوانیوه وره و ئیراده‌ی بشکێنێت و مه‌حاڵه ده‌ست له به‌ره‌نگاری و خه‌بات هه‌ڵگرێت و له هه‌مان کاتدا به‌رنامه‌ی داڕێژراوی خۆی هه‌یه ..
٤- من کامیرایه‌کی ڕووسیم هه‌بوو و وێنه‌م ده‌گرت . له ڕه‌دیفی پێشه‌وه خۆشکه فایزه، کاک فوئاد و خاتون به‌هیه‌ی ئه‌حمه‌د ئاوا ڕاوه‌ستان، له ره‌دیفی پشته‌وه، خێزانێکی خه‌ڵکی ئاڵمانه واته کاک تۆفیق بله شێخه و ڕه‌عنا خانم هاوسه‌ری ڕاوه‌ستان . وتم کاک فوئاد ئه‌م عه‌کسه بۆ یادگار هه‌ڵده‌گرم . کات نێوه‌ی دووهه‌می مانگی ڕه‌زبه‌ری ١٣٥٧ ی هه‌تاوی بوو. عه‌کسه‌که نه‌ک بوو به یادگار ، به‌ڵکوو ڕاسته‌وخۆ چوه ناو مێژوو ی بزووتنه‌وه‌ی گه‌لی کورد و پاشان ، ئه‌و عه‌کسه هه‌تا هه‌تایه مایه‌وه . هاوڕێیانی کاک ئه‌مین و عه‌به‌که‌وه له ئه‌هوازه‌وه هاتنه ئاڵمانه و وتیان : عه‌کسه‌که له سه‌ر کتێب خانه‌یه‌ک له ئه‌هواز که به ناوی کاک فوئاده‌وه ناو نرابوو ، داکوترابوو و گه‌وره‌یش کرابوه‌وه .
" مه‌ریوان "
١- مه‌ڵایه‌کی ناردراو ، له مزگه‌وتی شیعه‌کان( حسینیه ) له مه‌ریوان له سه‌روبه‌ندی ڕاپه‌ڕیندا ،مانگی ڕێبه‌ندانی ١٣٥٧ ی هه‌تاوی قسه‌ی ده‌کرد . مه‌لاکان له مێشک شوردنه‌وه‌دا به ڕاستی شاره‌زا و لیهاتوو بوون . مه‌لای ناردراو قه‌د نه‌یده‌توانی له شاری مه‌ریوان به قسه‌یه‌ک دانیشتوانی مزگه‌وته‌که ، که ٩٨ له سه‌دی مه‌ریوانی بوون بینیته پێکه‌نین و به قسه‌یه‌کی تر هه‌موویان بکاته گریان . کاک فوئاد دوای ماوه‌یه‌کی کورت مزگه‌وتی به جێ هیشت و چوه ده‌ره‌وه . پاشان هه‌موو به تێکڕا مزگه‌وتیان چۆڵ کرد . مه‌لا واقی وڕ ما و هه‌ر تینه‌گه‌یشت ئاستی سیاسی خه‌ڵکی مه‌ریوان وا نیه ئه‌و بتوانێت گاڵته‌ی پێ بکات . من له مزگه‌وته‌که نه بووم . ئه‌مما چه‌ند جار له کوڕه‌کانی مه‌ریوان ئه‌م هه‌واڵه‌م بیستوه .
٢- ڕاپه‌ڕین کرا و حکومه‌تی شا ڕووخا. شه‌وی ٢٤ ی ڕێبه‌ندانی ١٣٥٧ ی هه‌تاوی ئێمه له ماڵی براگه‌وره؛ کاک سه‌عید بۆ خواردنی نانی شه‌و ده‌عوه‌ت کرابوین و میوان بووین . براژن ، به کاک فوئادی وت : پیرۆزباییت پێ ده‌ڵێم که له زیندان ده‌ر هاتی و به ئاره‌زوی خۆت گه‌یشتی ! کاک فوئاد وڵامی دایه‌وه ، براژن مه‌ڵاکان دێنه سه‌ر حوکم ، من له زینداندا؛ هاو سیلولی مه‌لاکان بووم و به باشی ده‌یاناسم ؛ به‌ڵام بۆ جه‌ماوه‌ری خه‌ڵک له حکومه‌تی شا زۆر دڕه‌نده تر، دیکتاتور تر و خراپ ترن .
٣- ئاخرین دیدارم : کۆچ دوا ساته‌کانی بوو . کاک فوئاد سوخنڕانی کرد و خه‌ڵک ورده ورده بۆ ناو شاری مه‌ریوان گه‌ڕانه‌وه . جه‌ماوه‌ری خه‌ڵک ڕۆژی چوارده‌ی گه‌لاوێژی ١٣٥٧ ی هه‌تاوی هاتنه‌وه ناو شار . من دوای کۆچ و له خیابان کاک فوئاد و کاک عوسمان ڕه‌وشه‌ن تووده‌م ، له پاڵ له‌ندرویرێکدا بینی . ماشینه‌که پارک کرابوو و ئه‌وان زۆر نزیک ماشینه‌که ڕاوه‌ستابوون . دوای چاک و چۆنی له گه‌ڵ مندا،هه‌ندی قسه‌مان کرد و من باسی کۆچه‌که‌م کرد که ڕێک و پێک بوو و جه‌ماور ی کۆچکردوو و میوانه‌کانی ئوردووگایش ڕازی بوون . کاک فوئاد به په‌له بوو و گفتوگۆکه‌مان زۆری نه‌خایاند که پرسیارم له کاک فوئاد کرد چی ده‌که‌ێت ئه‌وا کۆچیش ته‌واو بوو ؟ نه‌ختێک بیری کرده‌وه و زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌ک هاته سه‌ر لێوه‌کانی و
وتی: من و کاک عوسمان سه‌فه‌ر ده‌که‌ین و کارمان هه‌یه . به منی وت که بچمه‌وه شاری سنه و ئاڵمانه و هه‌ندی له ڕاسپارده‌کانی جێ به جێ بکه‌م . نه‌مزانی به‌ره‌و کوێ ده‌چن ، ئه‌مما وا دیار بوو سه‌ریان له مانگرتنه گه‌وره‌که‌ی قۆری قه‌ڵا و شاری پاوه ده‌ر هێنا . داخی گرانم ئه‌وه ئاخرین قسه و دیدارم له گه‌ڵ کاک فوئاد بوو.
٤- کاک حسین و کاک ئه‌مین له لایه‌ن جمهوری ئیسلامی و به هاوکاری ڕاسته‌وخۆی مه‌کته‌بی قورئان ، به‌کرێگیراوان و شوڤاره کانیه‌وه گیرا بوون و له پاده‌گان تیر باران کران . ژنڕال چه‌مران، زۆر ده‌ترسا ئه‌گه‌ر بێته ناو شاری مه‌ریوان ، به‌دیلی ده‌یگرن . به مه‌به‌ستی شکستی خه‌ڵكی مه‌ریوان په‌یوه‌ندی له گه‌ڵ شۆڤاره‌کانی ناو شاری مه‌ریوان هه‌بوو و په‌سا په‌سا دیداری ئه‌و تاقمه به کرێ گیراوه‌ی ده‌کرد و ئه‌وانیش کار ئاسانیان بۆ ده‌کرد . زۆری پێ نه چوو کاک فوئاد له پیلانێکی به‌ر بڵاوی جمهوری ئیسلامی و به هاوکاری به‌کرێگیراوانی ڕه‌نگاوڕه‌نگی هه‌رێمی مه‌ریوان ، گیانی به‌خت کرد . له گۆڕستانی تاڵه سوار و له سه‌ر ته‌رمی کاک فوئاد، دایه به‌هیه ، زۆر شڵه‌ژا بوو ، هێزی هه‌ستانه‌وه‌ی نه مابوو وئه‌ژنۆی شکابوو و، له هه‌مان کاتدا ئۆقره و ئارامی لێ بڕا بوو . قه‌د دایه به‌هیه‌م ئاوا ، نیگه‌ران و تاسه‌بار نه دیبوو . له ناو چاوه‌ڕه‌شه‌کانی ده‌ریایه‌ک له ڕاز و نهێنی سه‌باره‌ت به " چاره نووس و تراژیدی مه‌رگی کوڕه‌کان" خۆیان حه‌شار دابوو . من دڵنیام بووم که پرسیاری دایه به‌هیه ئه‌مه بوو ! ئه‌م که‌شتیه خوێنه ،که مه‌لاکان باریان کردوه به‌ره‌و کوێ ده‌چێت ؟
٥- له مانگی خه‌رمانانی ساڵی ١٣٥٨ هه‌تاوی له جه‌نگه‌ڵبانی شاری مه‌ریوان و نزیک پاده‌گان، وه‌ک پێشمه‌رگه نیگابان بووم . پێشمه‌رگه به دوور بین ،چاوی له جموجوڵی پاسدار و سه‌رباز بوو . سه‌ربازێک له پاده‌گان هاته‌ده‌ره‌وه و من هه‌ڵه‌م کرد و گولله‌یه‌کم پێوه نا . به‌رپرسه‌که‌مان ئه‌م هه‌واڵه ی به کاک فوئاد گه‌یاند . ئه‌ویش به خێرایی هاته جه‌نگه‌ڵبانی و پرسیاری کرد کێ ته‌قه‌ی کردووه ؟ منیش وڵامم دایه‌وه و وتم من کردوومه . زه‌رد و سوور هه‌ڵگه‌ڕا و فره پێی ناخۆش بوو. بێ درۆ و ده‌له‌سه ، له و هه‌ڵه، که کردبووم له ڕاده به‌ده‌ر شه‌رمه‌زار بووم . ئه‌سڵه‌ن نه‌مده‌توانی خۆم ببه‌خشم . کاک فوئاد زانی هه‌ستم بریندار بووه، به زه‌رده خه‌نه‌یه‌ک و ڕوو له پێشمه‌رگه‌کان وتی : ئێمه ده‌مانه‌وێت بۆ سه‌عاتێک ، ڕۆژێک شه‌ڕ فرۆشی رژیم دوا خه‌ین ، تۆ به‌م کاره‌ت به‌هانه و په‌ڵپ به ده‌ستی دوژمن ده‌دێت و شه‌ڕ هه‌ڵده‌گێرسێت، خه‌ڵکی بێ تاوان به خومپاره و تۆپی دوژمن ده‌کوژرین و ڕه‌نگه شاره‌که به خومپاره ئاگر بگرێت ! ئێمه ته‌نیا ده‌مانه‌وێت به دیالۆگ و گفتوگۆ ، شه‌ڕه‌که دوا خه‌ین . من له خه‌جاڵتدا ، خه‌رێک بوو داده‌ڕزام و زه‌ویش ده‌می نه‌ده‌کرده‌وه که هه‌ڵملوشێت و له به‌ر چاوان گوم بم .
٦- دارسیران : له مانگی خه‌رمانانی ١٣٥٧ ی هه‌تاوی، هێرشی پاده‌گان به ئاسانی هه‌ست ده‌کرا . ژنڕاڵ چه‌مران و مه‌لاکان له پاده‌گان خزابوون و هه‌ر سات و ناساتێک خه‌ریکی پیلان گێڕان و به‌هانه بوون که شار گه‌مارۆ بده‌ن و هه‌موو شۆڕشگێڕان و بنکه‌کانی شار بگرن. په‌سا په‌سا به هیلیکۆپتر له کرماشانه‌وه هێزیان داده‌به‌زاند . مه‌کته‌بی قورئان هاوکاری چاکی ده‌کردن . سیخۆڕ و به‌کرێگیراوانی ناوچه‌ش و فیئودالی کۆنه‌ساواکی و قیاده موه‌قه‌تیش له خزمه‌ت ده‌سه‌ڵات و جمهوری ئیسلامیدا بوون و به گه‌رمی هات و چوی پاده‌گانیان ده‌کرد . ده‌بوا له که‌رامه‌تی شاری مه‌ریوان به هه‌ر نرخێک بوایه دیفاع کرابا. هێزی پێشمه‌رگه‌ش ، به وره ی به‌رز و گیان له سه‌ر ده‌ست، له به‌رزاییه‌کانی پشت پاده‌گان له که‌میندا بوون . ئه‌و کاتانه ئه‌زمونی پێشمه‌رگایه‌تی هه‌موو ڕووناک بیران له ئاستێکی به‌رزدا نه بوو . تفه‌نگ و چه‌ک ماوه‌یه‌کی کورت بوو به ده‌سته‌وه گیرابوو. هه‌مووان به سه‌داقه‌ت و ئیمانه‌وه چه‌کیان به ده‌سته‌وه گرتبوو ؛ ئه‌گێنا له بواری پێشمه‌رگایه‌تیدا ئه‌زمونی چاکیان نه بوو . ئێمه ش دابه‌ش کراین و له گه‌ڵ لاله حه‌مه و کاک جمال خواکه‌رم و چه‌ند پێشمه‌رگه‌ی تر له به‌رزاییه‌کانی پشت دارسیران دامه‌زراین . بۆ ئه‌وه‌ی پاسدار جێگاکه‌مان نه‌زانی ، به‌رپرسی پێشمه‌رگه‌کان کاک جه‌مال خواکه‌رم وتی : ده‌بێت هه‌ر که‌سێک به ده‌وه‌ن یا گه‌ڵا بان سه‌ری داپۆشێت و به شێوه‌یه‌ک خۆی له گه‌ڵ جه‌نگه‌ڵه‌که بگونجێنیت و سازگار بکات . ئێمه‌ش ده‌قاوده‌ق ده‌ستورمان جێ به جێ کرد . ده‌مه‌و به‌یان پاسداره‌کان له خواره‌وه و له پاده‌گان هێرشیان بۆ گرتنی به‌رزاییه‌کانی پشت دارسیران هێنا . به ته‌قه‌ی پێشمه‌رگه ، هه‌ر ڕیش پان و پاسدار و جاش بوو که ده‌کوژران و فره‌ی پێ نه چوو شکستێکی چاکیان خوارد . هه‌وڵ جار بوو که دیمه‌نی وام بینی . به داخه‌وه پێشمه‌رگه‌یه‌کی هێزی پشتیوان ، له‌و لاوه شه‌هید بوو . له ناو شاره‌وه په‌یامێکیان نارد که ئه‌م په‌له پێشمه‌رگه‌یه ، بۆ حه‌سانه‌وه بێنه خواره‌وه . ئێمه‌ش هه‌ر هه‌موومان به چه‌ک و گه‌ڵای سه‌ر سه‌رمانه‌وه هاتێنه خواره‌وه و پێشوازیه‌کی گه‌رمیان لێ کردین . له ئاوایی دارسیران چه‌ند هه‌واڵنیر و ڕۆژنامه نووسی بیگانه و ئێرانی ڕاوه‌ستابوون که چه‌ند په‌رده عه‌کسیان له جه‌ماعه‌تی پێشمه‌رگه گرت . و پاشان له گۆڤارێکی خۆیان ، که له سه‌ر به‌رگی یه‌که‌م؛ عه‌کسی کاک فوئاد و مامۆستا شیخ عیزالدین دانرابوو ، چاپیان کرد . له سه‌ر به‌رگی ئاخری گۆڤاره‌که، عه‌کسی لاله حه‌مه، من ، شه‌هید حسینی برام ،عبدوالڕه‌زا که‌ریمی و که‌سانێکی تر که ناویانم له بیر نه ماوه چاپ کرابوو . گۆڤاره‌که به زمانی لاتینی نوسرابوو و عه‌کسه‌کانیش ڕه‌نگاوڕه‌نگ چاپ کرابون . به داخه‌وه ناوی ئه‌و گۆڤاره‌م له بیر چوه *. گۆڤاره که ته‌نانه‌ت گه‌یشته مه‌ریوان و له ئاستی جیهاندا بڵاو بوه‌وه . رۆژنامه نووسه‌کان و هه‌واڵنێره‌کان ، هه‌ر خه‌رێکی ئاماده کردنی هه‌واڵ و گوزارش له خه‌باتی خه‌ڵکی مه‌ریوان بوون که ئێمه له ناوه‌ڕاستی ئاوایی دارسیران خۆمان بینیه‌وه . له‌م کاته‌دا کاک فوئاد ، مه‌لابه‌ختیار ، کاک به‌کر حاجی سه‌فه‌ر و هاوڕیانی تری کۆمه‌ڵه، له ماڵێک هاتنه ده‌ره‌وه و تێکه‌ڵی خه‌ڵکه‌که بوون . به‌ڵام کاک فوئاد زۆر ماندوو و هێلاک دیاربوو و به‌رده‌وام له ناو جه‌ماوه‌ردا هه‌ر قسه‌ی ده‌کرد و بار و دۆخی وه‌زعه‌که‌ی باس ده‌کرد . ئه‌و هه‌موو توانا، ئینڕژی و باوڕه‌ی کاک فوئاد به هێزی جه‌ماوه‌ری خه‌لک ؛ منی له بیرکردنه‌وه‌یه‌کی به‌ر فروان نوقم کردبوو . جه‌ماعه‌تی پێشمه‌رگه گه‌ڵاکانمان له سه‌ر سه‌رمان لابرد و بۆ ئیستراحه‌ت به‌ره‌و ماڵی کاک حسین برام چووین . و په‌لێکی تر له پێشمه‌رگه‌کان بۆ دیفاع له که‌رامه‌تی شاری مه‌ریوان؛ به‌ره‌و به‌رزاییه‌کانی دارسیران و سه‌نگه‌رکان هه‌ڵکشان .
داخێک که هه‌ر گیز له دڵمان ده‌رناچێت !
کاک فوئاد دوای یازده مانگ و له دوای بیستنی مه‌رگی جوانه‌مه‌رگه‌کان کاک ئه‌مین و کاک حسین ، گیانی به‌خت کرد . ئاخرین مه‌نزڵگای گۆڕستانی تاله‌سوار بوو . ده‌قیقه بوو به سه‌عات و سه‌عات بوو به رۆژ و رۆژ بوو به حه‌فته و حه‌فته بوو به مانگ و مانگ بوو به سال و ماوه‌یه‌کی زۆر به سه‌ر مه‌رگی ناواده‌ی کاک فوئاد تێپه‌ڕی . هه‌میشه جه‌ماوه‌ری خه‌ڵک و پێشمه‌رگه‌کانی مه‌ریوان بۆ دڵنه‌وایی بنه‌ماڵه و ڕێز گرتن له ڕێبه‌ری کاریزمای کۆمه‌ڵه و بیر و ڕای گشتی خه‌ڵکی کورد؛ سه‌ردانی ئاڵمانه و تاڵه سواریان ده‌کرد . حکومه‌تی ئیسلامی له ده‌ستی پێشمه‌رگه و خه‌باتی به‌ر فراوانی جه‌ماوه‌ری کوردستان شکستی چاکی خوارد و بۆ هێز کۆ کردنه‌وه و هێرشی دوو باره بۆ سه‌ر کوردستان ، که‌وته هه‌ڵبژاردنی تاکتیکی " گفتوگۆ له گه‌ڵ نوێنه‌رانی خه‌ڵکی کورد " و به‌م جۆره له شکست و ڕاماڵێنی هێزی ئه‌رته‌ش ، پۆلیس و پاسداره‌کان به‌رگری کرد و ده‌سه‌ڵاته نیزامیه‌که‌ی له په‌لاماری هێزی پێشمه‌رگه پاراست و ڕزگار کرد . له‌و ماوه‌دا شاره‌کان له لایه‌ن پێشمه ر‌گه‌وه ئازاد کران وڕێبه‌رانی کۆمه‌ڵه به مه‌یلی خۆیان و ئازادانه هات و چویان ده‌کرد . زۆربه‌ی ڕێبه‌رانی کۆمه‌ڵه بۆ چه‌ک کردنی سپای ڕزگاری له مه‌ریوان وله ماڵی کاک حسین برام بوون و هه‌میشه له مه‌قه‌ڕی یه‌کێتی جووتیاران حوزووریان هه‌بوو. ئه‌م داخه له سه‌ر دڵی ژماره‌یه‌کی زۆر له خه‌ڵکی ناوچه و بنه‌ماڵه‌ی ئیمه قورسایی ده‌کرد ، که هاوڕێیانی کاک فوئاد له و ماوه‌یه‌دا ته‌نانه‌ت یه‌ک جاریش ، بۆ دوو پات کردنه‌وه‌ی وه‌فا، عه‌هد و په‌یمان و ڕێزێک له بیر و ڕای گشتی خه‌ڵکی کوردستان و کاک فوئاد و پێشمه‌رگه گیان به‌خت کردووه‌کانی تر ، نه هاتنه ئالمانه و دیداری تاڵه سواریان نه کرد. هه‌ڵبه‌ت که‌سانێکی تر وه‌ک جه‌ناب مامۆستا شێخ عیزه‌الدین حسینی ، کاک ئه‌حمه‌دی ئه‌سکه‌ندری، کاک یدولله‌ی بیگله‌ری و کاک سه‌لاحی موهته‌دی ، کاک ئه‌دیب وه‌ته‌ن دوست ، دوکتور سه‌عیدی یزدیان و کاک عه‌بباس رۆح اللهی و جه‌ماعه‌تێکی تر که ناویان له کتێبه‌که‌ی کاک فوئاددا هاتوه ، دیداری تاڵه سواریان کرد و یه‌که‌م له خۆیان و پاشان له بیروڕای گشتی جه‌ماوری خه‌ڵکی کوردستان ڕێزیان گرت .
* له خوێنه‌ران تکا ده‌که‌ین ئه‌گه‌ر هه‌واڵێک له‌و گۆڤاره و یا ناوه‌که‌ی ده‌زانن ئێمه ئاگادار که‌نه‌وه و سپاستان ده‌که‌ین